Nega bu muhim
Garovni yechib olish tartibini e’lon qilmaslik — muddatidan oldin to‘lashda garovni qanday qaytarishni bilmaydigan qarz oluvchilarning huquqlarini buzishdir. 30 ta bankdan 18 tasi talablarni buzgan. Har biriga 102 million jarima — shaffoflikni oshirish uchun Markaziy bankning qat’iy chorasi.
Nima bo‘ldi
- MB banklarning veb-saytlari shaffofligi, ma’lumotlarning to‘liqligi bo‘yicha monitoring o‘tkazdi;
- Qoidabuzarliklar: saytlar davlat tilida emas, garovni yechish tartibi e’lon qilinmagan;
- 18 ta bankning har biriga 102 million (jami 1,836 milliard) miqdorida jarima solindi.
Nima tekshirildi
- Shaffoflik — ma’lumotni topish osonmi;
- To‘liqlik — barcha kerakli ma’lumotlar mavjudmi;
- Tushunarlilik — sodda tilda yozilganmi;
- Davlat tili — ma’lumotlar o‘zbek tilida mavjudmi.
Qoidabuzarlik
- Davlat tili: ba’zi o‘zbek tilidagi bo‘lmagan saytlar yoki to‘liq bo‘lmagan ma’lumotlar — o‘zbek tilida so‘zlashuvchi mijozlarni kamsitish.
- Garovni yechib olish tartibi: 18 ta bankning veb-saytlarida e’lon qilinmagan — mijozlar kreditni muddatidan oldin to‘lashda garovga qo‘yilgan mulkni (ko‘chmas mulk, avtomobil) qanday qaytarishni bilmaydilar.
Garovni yechish tartibi
- Bu nima: kreditning bir qismini muddatidan oldin to‘lashda qarz oluvchi garovga qo‘yilgan mulkning bir qismini qaytarishi mumkin (masalan, kreditning 50 foizini to‘lashda kvartiraning yarmini garovdan qaytarish).
- Nima uchun kerak: qarz oluvchilarning huquqlarini himoya qilish, mol-mulkni yo‘qotish xavfini kamaytirish.
- Muammo: 18 ta bank tartibni e’lon qilmadi — mijozlar huquqdan qanday foydalanishni bilmayapti.
Ro‘yxat
- Agrobank;
- Anor Bank;
- Hayot Bank;
- Universal Bank;
- Garant Bank;
- Asakabank;
- Turonbank;
- Infinbank;
- Mikrokreditbank;
- Trastbank;
- Madad Invest Bank;
- Saderot Bank;
- Orient Finans Bank;
- Ipoteka-Bank;
- Tenge Bank;
- Ziraat Bank Uzbekistan;
- AVO Bank;
- Open Bank.
Tizim muammosi
30 dan ortiq bankdan 18 tasi (60%) talablarni buzgan — bu yakka holatlar emas, balki tizimli muammo. Banklar shaffoflikka, mijozlar huquqlariga e’tibor bermayapti.
Mijoz huquqlari
- To‘liq ma’lumot: mijozlar bank xizmatlari (stavkalar, komissiyalar, shartlar, garovni yechish tartibi) to‘g‘risida to‘liq, ishonchli, tushunarli ma’lumot olish huquqiga ega.
- Davlat tili: ma’lumotlar o‘zbek tilida bo‘lishi kerak (aholining aksariyati rus, ingliz tillarini yuqori darajada bilmaydi).
- Teng foydalanish: barcha mijozlar (tili, ma’lumoti, daromadidan qat’i nazar) axborotdan teng foydalanish imkoniyatiga ega bo‘lishi kerak.
Mohiyat
- Banklarning shaffofligi muammo: ko‘plab banklar mijozlarni aldash orqali jalb qilish uchun komissiyalar, stavkalar, shartlar haqidagi ma’lumotlarni yashiradi.
- Markaziy bank tartibga solishni kuchaytirmoqda: saytlar monitoringi, shaffoflik uchun jarimalar, mijozlar huquqlarini himoya qilish.
- Garovni yechib olish tartibi: qarz oluvchilarni himoya qilish, muddatidan oldin to‘lashda mol-mulkni yo‘qotish xavfini kamaytirish uchun Markaziy bankning yangi talabi.
- Davlat tili — qonun: O‘zbekiston Konstitutsiyasi rasmiy hujjatlar va xizmatlarda o‘zbek tilidan foydalanishni kafolatlaydi. Banklar ma’lumotlarni o‘zbek tilida taqdim etishlari shart.
- 1,836 mlrd jarima: byudjetga tushadi, davlat dasturlarini moliyalashtirish uchun ishlatiladi.
