Nega bu muhim
Kredit portfelida jismoniy shaxslarning ustunligi (36%) iste’mol talabining o‘sishi va chakana kreditlarning mavjudligini ko‘rsatadi. Biroq, iste’mol kreditlarining yuqori ulushi iqtisodiy pasayish davrida banklar uchun xavf tug‘diradi. Sanoat (-1 foiz) va transport (-6 foiz) ni kreditlashning pasayishi real sektorda muammolar borligidan dalolat beradi.
Nima bo‘ldi
- Banklarning kredit portfeli 2025-yil 1-oktyabr holatiga ko‘ra 582,2 trln so‘mga ($48,3 mlrd) yetdi (+13%);
- Portfelning 36% jismoniy shaxslar hissasiga to‘g‘ri keladi — 208,6 trln so‘m (+23%);
- Sanoat — 25% (146,3 trln), 1% ga kamayish;
- Qishloq xo‘jaligi — 10% (59,4 trln), o‘sish 14%;
- Qurilish 33%ga o‘sib, 17,2 trln so‘mni tashkil etdi;
- Transport va kommunikatsiyalar 6 foizga qisqarib, 32,5 trln.
Kredit portfelining tarkibi
Asosiy trendlar
Chakana kreditlashning keskin o‘sishi:
Jismoniy shaxslar — portfelning 36 foizi (yilga nisbatan 23 foiz). Bu real daromadlarning o‘sishi (9 oyda +11%), so‘mning mustahkamlanishi va avtokreditlar, ipoteka va iste’mol kreditlariga bo‘lgan talabning yuqoriligi bilan bog‘liq.
Sanoatni kreditlashni qisqartirish:
Sanoat — portfelning 25% (-1%). Pasayish yuqori stavkalar (biznes uchun kreditlar — yillik 20-25 foiz), so‘mning mustahkamlanishi (eksportchilar raqobatbardoshligini yo‘qotmoqda) yoki banklarning yuqori daromadli chakana kreditlashga o‘tishi bilan bog‘liq bo‘lishi mumkin.
Qurilishdagi yuksalish:
Qurilish 33 foizga o‘sib, 17,2 trln so‘mni tashkil etdi. Bu faol uy-joy qurilishi, infratuzilma loyihalari va ipotekaga bo‘lgan talab bilan bog‘liq.
Qishloq xo‘jaligida barqaror o‘sish:
Qishloq xo‘jaligi — portfelning 10% (+14%). Davlat agrar sektorni imtiyozli kreditlar bilan faol qo‘llab-quvvatlamoqda, bu esa o‘sishni rag‘batlantirmoqda.
Transportda pasayish:
Transport va kommunikatsiyalar 6 foizga qisqarib, 32,5 trln. Bu yirik infratuzilma loyihalarini yakunlash yoki banklarni boshqa sohalarga yo‘naltirish bilan bog‘liq bo‘lishi mumkin.
Mohiyat
Portfelning 13 foizga o‘sishi inflyatsiyadan (8 foiz) oldinda, bu esa kreditlashning real o‘sishini ko‘rsatadi. Biroq, jismoniy shaxslarning ustunligi (36%) xavf tug‘diradi: iste’mol kreditlari ko‘proq o‘zgaruvchan va iqtisodiy zarbalarga ta’sirchan bo‘ladi.
Chakana kreditlarning yuqori ulushi rivojlanayotgan bozorlarga xos bo‘lib, bu yerda aholi iste’molni faol ravishda oshirmoqda. Biroq, rivojlangan mamlakatlarda korporativ kreditlarning ulushi odatda yuqori bo‘ladi, chunki ular investitsiyalar va iqtisodiy o‘sishni moliyalashtiradi.
Sanoatga kredit ajratishning pasayishi (-1 foiz) xavotirli signal: real sektor ishlab chiqarishni modernizatsiya qilish va kengaytirish uchun moliyalashtirishga muhtoj. Yuqori stavkalar va so‘mning mustahkamlanishi eksportchilar uchun kreditlarning jozibadorligini pasaytiradi.
Qurilishdagi o‘sish (+33%) uy-joy qurilishi va ipoteka bo‘yicha davlat dasturlari tomonidan qo‘llab-quvvatlanmoqda. Biroq, tez o‘sish ko‘chmas mulk bozorining qizib ketish xavfini tug‘diradi.
Qishloq xo‘jaligi (+14%) imtiyozli kreditlar orqali qo‘llab-quvvatlanmoqda, ammo ob-havo sharoitlari va xomashyo narxlarining o‘zgarishiga nisbatan zaif bo‘lib qolmoqda.
