Nega bu muhim
2026-yilgi byudjet loyihasi mamlakat iqtisodiyotini rivojlantirishning asosiy parametrlarini, ijtimoiy xarajatlar darajasini, qarz yuki va soliq siyosatini belgilaydi, bu esa aholi daromadlari va davlat moliyasining barqarorligiga bevosita ta’sir ko‘rsatadi. Tashqi qarz limitining pasayishi konservativ qarz siyosati yo‘nalishini ko‘rsatadi. Mahalliy byudjetlar rolini kuchaytirish mintaqaviy ijtimoiy muammolarni hal qilish samaradorligini oshirishi kerak.
Nima bo‘ldi
- Deputatlar “2026-yil uchun O‘zbekiston Respublikasining Davlat budjeti to‘g‘risida”gi qonun loyihasini birinchi o‘qishda ko‘rib chiqdi.
- Unda bosh vazir o‘rinbosari — iqtisodiyot va moliya vaziri Jamshid Qo‘chqorov ma’ruza qildi.
- Mahalliy byudjetlarning daromad bazasini mustahkamlash, mahalliy Kengashlar vakolatlarini kengaytirish choralari belgilandi.
- Byudjet mablag‘laridan foydalanish ustidan parlament va deputatlik nazoratini kuchaytirish zarurligi ta’kidlandi.
- Yashirin iqtisodiyotni qisqartirish, soliq bazasini kengaytirish, korrupsiyaviy omillarni bartaraf etish bo‘yicha tavsiyalar berildi.
Raqamlar va faktlar
Loyihada 2026-yil uchun quyidagi makroiqtisodiy ko‘rsatkichlar belgilangan:
- YIMning real o‘sishi – 6,6%;
- Aholi jon boshiga YIM – 4 686 dollar;
- sanoat o‘sishi – 6,4%;
- qishloq xo‘jaligi – 4,2%;
- bozor xizmatlari – 14,5%;
- qurilish – 10,2%;
- inflyatsiya darajasi pasayishi kutilmoqda.
Shu bilan birga:
- Konsolidatsiyalashgan byudjet daromadlari 515,4 trln so‘m, xarajatlari 567 trln so‘m miqdorida rejalashtirilgan.
- Byudjet taqchilligi yalpi ichki mahsulotga nisbatan 3 foiz darajasida prognoz qilinmoqda.
- Tashqi qarzning cheklangan miqdorini 5 milliard dollargacha kamaytirish rejalashtirilgan.
- Asosiy soliq va bojxona stavkalari joriy yil darajasida saqlab qolinishi ta’kidlandi.
- Pensiya, stipendiya va nafaqalarni inflyatsiya darajasidan oshirish choralari qo‘llab-quvvatlandi.
Ijtimoiy sohaga 220 trillion so‘m yo‘naltirish rejalashtirilgan bo‘lib, bu barcha xarajatlarning qariyb 55 foizini tashkil etadi, jumladan:
- 25,5% – ta’lim va fanga;
- 12,1% – sog‘liqni saqlashga;
- 4,2% – aholini ijtimoiy himoya qilishga yo‘naltirildi.
Mohiyat
- Byudjet loyihasi birinchi o‘qish bosqichida taqdim etilgan bo‘lib, deputatlar takliflarini inobatga olgan holda takomillashtiriladi.
- So‘nggi yillarda O‘zbekiston ijtimoiy xarajatlarni qo‘llab-quvvatlash siyosatini izchillik bilan olib bormoqda.
- Soliq stavkalarining saqlanib qolishi fiskal bosim emas, balki iqtisodiyotning o‘sishi va soliq bazasining kengayishi stavkasidan dalolat beradi.
- Mamlakat iqtisodiyoti soliq yukini oshirmasdan barqaror o‘sishga yo‘naltirilgan.
- Ijtimoiy xarajatlar, ayniqsa, ta’lim, sog‘liqni saqlash va ijtimoiy himoya sohalarida byudjetning ustuvor yo‘nalishi bo‘lib qolmoqda.
