Nega bu muhim
7,8 foizlik inflyatsiya — Markaziy bank pul-kredit siyosatining muvaffaqiyati: so‘mning mustahkamlanishi import narxlarini pasaytirdi, yuqori stavka (14 foiz) talabni pasaytirdi. Bu Markaziy bankning maqsadli ko‘rsatkichidan (8 foiz) past bo‘lib, siyosatni yumshatish uchun imkoniyat yaratadi. Biroq ish haqining oshishi va savdosi bo‘lmaganligi sababli xizmatlar tez (yillik 14,4%) qimmatlashmoqda. Hududiy tarqoqlik (Jizzax viloyatida 7,1 foizdan Farg‘ona viloyatida 8,6 foizgacha) mahalliy nomutanosibliklarni aks ettiradi.
Nima bo‘ldi
- Yillik inflyatsiya — oktyabr oyida 7,8% (bir oyda -0,2 f.p., o‘tgan oktyabrga nisbatan -2,4 f.p.);
- 2017-yildan beri eng past ko‘rsatkich, MB prognozidan past (8%);
- Oylik inflyatsiya — 0,6% (sentyabr oyidagi kabi);
- 10 oyda — 5,7% (o‘tgan yilga nisbatan – 2 f.p.);
- Mahsulotlar: oyiga +0,9%, 10 oyga +5,9%;
- Xizmatlar: oyiga +0,3%, yillik +14,4%.
Inflyatsiya tarkibi
Oziq-ovqatlar:
- Oylik: +0,9%;
- 10 oyda: +5,9%;
- Yillik: ko‘rsatilmagan (taxminan 7-8%).
Nooziq-ovqat tovarlari:
- Oylik: +0,4%;
- 10 oyda: +5,8%.
Xizmatlar:
- Oylik: +0,3%;
- Yillik: +14,4% — eng tez o‘sish.
Sekinlashtirish drayverlari
So‘mning mustahkamlanishi: dollar kursi 12 800 dan 12 005 gacha tushdi (yil boshidan buyon — 6,2%). Import qilinadigan tovarlar arzonlashib, umumiy inflyatsiyani pasaytiradi.
Qattiq pul-kredit siyosati: Markaziy bank talab va kreditlashni sovutib, stavkani 14 foizga ushlab turibdi. So‘mdagi depozitlar jozibador bo‘lib, iste’mol xarajatlarini kamaytiradi.
Import narxlarining pasayishi: don, neft, sanoat mahsulotlarining jahon narxlari barqarorlashdi, bu esa import inflyatsiyasini pasaytiradi.
Hosil: don, meva, sabzavotlarning yaxshi hosili oziq-ovqat narxlarini pasaytirdi (10 oyda +5,9%, o‘tgan yili +7-8%).
Xizmatlar nega tez qimmatlashmoqda
Xizmatlar yillik 14,4 foizga — umumiy inflyatsiyadan 2 baravar tezroq oshdi. Sabablari:
- Ish haqining o‘sishi (+19% o‘rtacha ish haqi 6 mln gacha);
- Savdo qilinmaydigan xizmatlar (sartaroshxonalar, ta’mirlash, taksi, restoranlar) — so‘mning mustahkamlanishiga bog‘liq emas;
- Ijara stavkalari, kommunal tariflarning o‘sishi;
- Xizmat ko‘rsatish sohasida malakali kadrlar yetishmasligi.
Mohiyat
2017-yildan beri eng past ko‘rsatkich: 2017-yilda so‘m devalvatsiyasidan keyin inflyatsiya 12-14 foiz darajasida bo‘lgan. 7,8 foizgacha pasayish — tarixiy muvaffaqiyat.
Markaziy bank prognozidan pastroq: Markaziy bank 2025-yil yakuni bo‘yicha inflyatsiyani 8 foizga prognoz qilgan. Fakt — oktyabr oyida 7,8%, bu yanada sekinlashish yoki maqsadga erta erishish uchun imkoniyat yaratadi.
Mintaqa bilan solishtirish:
- Qozog‘iston: inflyatsiya 8-9% atrofida;
- Rossiya: 7-8%;
- Qirg‘iziston: 10-12%;
- O‘zbekiston (7,8 foiz) inflyatsiyani nazorat qilish bo‘yicha yetakchilar qatorida.
Yil oxiriga prognoz: trend saqlanib qolsa, yillik inflyatsiya dekabr oyiga kelib 7,5-7,7 foizgacha pasayishi mumkin, bu Markaziy bankning maqsadli ko‘rsatkichidan (8 foiz) past. Bu regulyatorga 2026-yilda stavkani pasaytirish uchun dalillar beradi.
Hududiy tafovut: Farg‘ona (8,6%) va Jizzax (7,1%) viloyatlari o‘rtasidagi 1,5 f.p. farq mahalliy nomutanosibliklarni aks ettiradi: hosildorlik, transport xarajatlari, iste’mol tarkibi.
