Nega bu muhim
Elektr energiyasi iste’molini 10 yilda 2 barobarga oshirish energetika tizimini keng ko‘lamda modernizatsiya qilish va yirik investitsiyalar jalb qilishni talab etadi. QTEM, elektr isitish va transportga o‘tish energiya iste’moli tarkibini o‘zgartiradi va gazga qaramlikni kamaytiradi. Bu mamlakat tarixidagi energetika sohasidagi eng yirik transformatsiyadir.
Nima bo‘ldi
- Boston Consulting Group 2035-yilga kelib iste’mol hajmi 68 mlrd kVt/soatdan 123 mlrd kVt/soatgacha o‘sishini prognoz qilmoqda;
- Sanoat iste’molni 27 mlrd kVt/soatdan 56 mlrd kVt/soatgacha (ikki barobardan ortiq) oshiradi;
- Aholi — 19 dan 28 milliard kVt/soatgacha, elektr isitish yana 10 milliard qo‘shadi;
- Elektr transporti 1,6 dan 5,5 mlrd kVt/soatgacha oshadi;
- Ma’lumot markazlari 9 mlrd kVt/soatgacha energiya sarflaydi.
Infratuzilma rejalari
Talabni qoplash uchun quyidagilar talab qilinadi:
- 34 GVt yangi generatsiya quvvatlari (asosan quyosh va shamol energiyasi);
- 9000 km yangi elektr uzatish tarmoqlari;
- 30 dan ortiq yuqori kuchlanishli podstansiyalar;
- 800 ga yaqin taqsimlash transformator uzellari.
2028-yilgacha islohotlar
Hukumat sohani 2035-yilgacha rivojlantirish bo‘yicha strategik rejani tasdiqladi. 2028-yilgacha rejalashtirilgan :
- Elektr energiyasining ulgurji bozorini ishga tushirish;
- Soatbay narx belgilashga o‘tish;
- RAB-tariflarni joriy etish (investitsiya qilingan kapitalning daromadliligini tartibga solish);
- tarmoqlarni boshqarishga xususiy operatorlarni jalb qilish;
- Asosiy energiya kompaniyalarini IPOga tayyorlash.
Mohiyat
Elektr energiyasi iste’molining ikki barobar ortishi sanoatlashtirish, aholi soni va turmush darajasining o‘sishi bilan bog‘liq. Sanoat metallurgiya, kimyo va qayta ishlash kabi yangi ishlab chiqarishlarni ishga tushirish hisobiga iste’molni ikki baravar oshiradi.
Elektr isitishga o‘tish (10 milliard kVt/soat qo‘shiladi) gaz infratuzilmasidagi yuklamani kamaytiradi va CO₂ chiqindilarini kamaytiradi. Ma’lumot markazlarini rivojlantirish (9 milliard kVt/soatgacha) mamlakatni mintaqaviy IT-xabga aylantiradi, ammo kuchli energiya bazasini talab qiladi.
Qayta tiklanadigan energiya manbalari asosida 34 GVt yangi quvvatlarni qurish o‘nlab milliard dollarlik investitsiyalarni talab qiladigan ulkan vazifadir. Taqqoslash uchun: QTEMning joriy o‘rnatilgan quvvati (GESsiz) taxminan 4,7 GVtni tashkil etadi. Bu — 10 yilda quvvatlarni 7 barobar oshirish kerak, degani.
Elektr energiyasining ulgurji bozori va soatbay narxlarni ishga tushirish raqobat muhitini yaratadi va samaradorlikni rag‘batlantiradi. RAB tariflari tarmoq infratuzilmasiga sarmoyadorlar uchun daromadlilikni kafolatlaydi. Energiya kompaniyalarining IPO`si xususiy kapitalni jalb qiladi va boshqaruv shaffofligini oshiradi.
