Nega bu muhim
Ipoteka kreditlarining ko‘payib borayotgani uy-joy bozorining jonlanayotgani, ayniqsa, banklarning kreditlash faolligi oshayotganidan dalolat beradi. Bu uy-joy sektorining moliyaviy tizimga ta’sirini kuchaytiradi va uy xo‘jaliklarining qarz yukini baholashni talab qiladi.
Nima bo‘ldi
- 2025-yilning 9 oyida ajratilgan ipoteka kreditlari hajmi qariyb 15,06 trln so‘mni tashkil etib, 2024-yilning mos davriga nisbatan 28,6 foizga o‘sdi.
- Ipoteka kreditlari qoldig‘i 76 trln so‘mga yetib, 8,3 trln.
- Ipoteka oluvchilar soni 42,7 ming nafardan 50,1 ming nafarga (17,8 foizga o‘sish) oshdi.
- Kreditning o‘rtacha miqdori 9,8 foizga o‘sdi va 300 million so‘mdan oshdi.
- Iqtisodiyot va moliya vazirligi 7,43 trln so‘m ajratdi (o‘tgan yilga nisbatan 10,5 foizga ko‘p), bunda vazirlikning ulushi 57,4 foizdan 49,3 foizga kamaydi.
- Banklar moliyalashtirishni 63,5 foizga — 6,12 trln so‘mgacha oshirdi va ularning ulushi bir yil avvalgi 32 foizdan kamroq o‘rniga 40,7 foizgacha o‘sdi.
- Hududlar orasida Toshkent shahri yetakchilik qildi — 4,81 trln so‘m (36,18 foizga o‘sish).
- Kreditlarning 74 foizdan ortig‘i birlamchi uy-joy bozoriga yo‘naltirilgan, bu o‘tgan yilga nisbatan ko‘pdir.
- Yosh tarkibi bo‘yicha: 66% qabul qiluvchilar — 31-50 yosh; 25 foizi — 30 foizgacha; 9 foizi — 50 yoshdan kattalar. Qarz oluvchilarning aksariyati erkaklar (60%).
Nima deyildi
- O‘zbekiston Markaziy banki ma’lumotlariga ko‘ra, 2025-yil 1-iyun holatiga ko‘ra, ipoteka kreditlari qoldig‘i 72,0 trillion so‘mni (yillik o‘sish sur’ati 18 foiz) tashkil etib, yangi kreditlar 18 foiz miqdorida ajratilgan.
- Shuningdek, Bankning ta’kidlashicha, qarz oluvchilarning o‘rtacha qarz yuki (DTI) koeffitsiyenti: ipoteka bo‘yicha 65 foiz atrofida, qarz oluvchilarning 21 foizi 100 foizdan ortiq DTI`ga ega.
Mohiyat
2024-yilda ipoteka kreditlari hajmi 17,1 trillion so‘mni tashkil etdi (o‘sish 1,2 foiz), qarz oluvchilar soni 58,8 ming kishigacha kamaydi. 2025-yilning birinchi yarmida o‘sish yanada keskinroq bo‘ldi: 9,44 trillion so‘m (o‘sish 37,1 foiz), birlamchi bozor ulushi barcha ipotekalarga nisbatan 74 foizni tashkil etdi.
Shu bilan birga, ipoteka stavkalari ancha yuqoriligicha qolmoqda: o‘rtacha kredit stavkasi 2024-yilda qariyb 19,8 foizni tashkil etadi. Mutaxassislarning ta’kidlashicha, chakana kreditlashning (shu jumladan ipotekaning) o‘sishi bank sektori barqarorligi uchun xatarlarni kuchaytiradi.
Xulosa
O‘zbekistonda ipoteka krediti 2024-yildagi turg‘unlikdan keyin 2025-yilda sezilarli o‘sishni ko‘rsatmoqda. Tijorat banklari asosiy drayver bo‘lib xizmat qiladi, bu esa uy-joyni moliyalashtirish tuzilmasini o‘zgartiradi. Shu bilan birga, qarz oluvchilarning yuqori qarz yuki va yuqori foiz stavkalari regulyatorlar tomonidan diqqat bilan kuzatib borishni talab qiladi.
