Nega bu muhim
III chorakda foydaning keskin o‘sishi (+558%) zaif yarim yillikdan so‘ng operatsion samaradorlikning tiklanishini ko‘rsatadi. Biroq valyuta yo‘qotishlari (476 mlrd so‘m) va foiz xarajatlarining o‘sishi (+36,6%) tufayli yillik foyda hali ham 15,9 foizga past. Uzoq muddatli kreditlarning 23,5 foizga o‘sib, 3,9 trln so‘mni tashkil etishi ishlab chiqarishni modernizatsiya qilish yoki kengaytirishga yo‘naltirilgan investitsiyalardan dalolat beradi.
Nima bo‘ldi
- 9 oylik sof foyda – 188,8 mlrd so‘m (yiliga 15,9%);
- III chorakdagi foyda – 167,7 mlrd (+ I yarim yillikka nisbatan 558 foiz, bu yerda 21,1 mlrd bo‘lgan);
- Ma’muriy xarajatlar 27,3 foizga qisqarib, 176,7 mlrd.
- Foizli xarajatlar 36,6 foizga o‘sib, 309,5 mlrd.
- Kurs farqlaridan ko‘rilgan zarar – 476 mlrd so‘m (o‘tgan yilgi 279,5 mlrd so‘mga nisbatan);
- Uzoq muddatli kreditlar esa 23,5%ga o‘sib, 3,9 trln so‘mni tashkil etdi.
Moliyaviy ko‘rsatkichlar
Foyda:
- 2025-yilning 9 oyida: 188,8 mlrd (-15,9%);
- 2025-yil I yarim yillikda: 21,1 mlrd;
- 2025-yil III chorak: 167,7 mlrd (+558% I yarim yillikka nisbatan).
Xarajatlar:
- Ma’muriy: 176,7 mlrd (-27,3%);
- Foizda: 309,5 mlrd (+36,6% dan 226,6 mlrd).
Valyuta operatsiyalari:
- Kurs farqlaridan ko‘rilgan zararlar: 476 mlrd (279,5 mlrd edi);
- Kurs farqlari bo‘yicha daromadlar: 389,5 mlrd (173,6 mlrd edi).
Kredit portfeli:
- Uzoq muddatli kreditlar: 3,9 trln (+3,1 trln dan 23,5%);
- Qisqa muddatli kreditlar: 2,2 trln (-4,3% 2,3 trln dan).
Tahlil
III chorakda katta o‘sish: III chorakda foyda 167,7 mlrd — I yarim yillikka (21,1 mlrd) nisbatan 558 foizga o‘sish. Bu operatsion ko‘rsatkichlarning keskin yaxshilanishini ko‘rsatadi: ehtimol, metall mahsulotlari narxining oshishi, sotuvlar hajmining ko‘payishi yoki yirik bitimdan bir martalik daromad.
Yillik foydaning pasayishi: 9 oylik natijalarga ko‘ra, I yarim yillikning zaifligi tufayli foyda hali ham yiliga 15,9 foizga past. Sabablar: valyuta yo‘qotishlari (476 mlrd), foiz xarajatlarining o‘sishi (+36,6%), yil boshida metallar narxining pasayishi mumkin.
Ma’muriy xarajatlarning qisqarishi: 27,3 foizga kamayib, 176,7 milliard dollarni tashkil etdi — bu boshqaruv samaradorligini oshirish uchun ijobiy signal. Xodimlar sonini optimallashtirish, vakillik va boshqa xarajatlarni qisqartirish mumkin.
Foiz xarajatlarining o‘sishi: 36,6 foizga o‘sib, 309,5 milliard dollarni tashkil etdi, bu uzoq muddatli kreditlarning o‘sishi (+23,5 foiz) va yuqori foiz stavkalari (biznes uchun o‘rtacha kredit stavkasi — 20-25 foiz) bilan bog‘liq.
Valyuta yo‘qotishlari: kurs farqlari bo‘yicha yo‘qotishlar 279,5 mlrd so‘mdan 476 mlrd so‘mgacha oshdi. Bu so‘mning mustahkamlanishi bilan bog‘liq: dollardagi majburiyatlar (kreditlar, shartnomalar) so‘mda qimmatlashdi. Biroq, kurs farqlari bo‘yicha daromadlar ham 173,6 milliarddan 389,5 milliardga oshdi va qisman zararlarni qopladi.
Uzoq muddatli kreditlarning o‘sishi: 23,5% ga 3,9 trln so‘mgacha oshishi ishlab chiqarishni modernizatsiya qilish, quvvatlarni kengaytirish yoki asbob-uskunalar sotib olishga sarmoya kiritilganligini ko‘rsatadi. Bu uzoq muddatli istiqbol uchun ijobiy signal, ammo qarz yukini oshiradi.
Qisqa muddatli kreditlarning qisqarishi: 2,3 trln dan 2,2 trln (-4,3%) gacha pasayishi aylanma mablag‘larni boshqarishni yaxshilash yoki uzoq muddatli moliyalashtirishga o‘tishni ko‘rsatishi mumkin.
Mohiyat
“O‘zmetkombinat” O‘zbekistondagi eng yirik metallurgiya kombinati bo‘lib, cho‘yan, po‘lat, prokat ishlab chiqaradi. Asosiy mahsulotlar: armatura, to‘sinlar, listli prokat. Kombinat metallarning jahon narxlari va xomashyo importiga (temir rudasi, kokslanadigan ko‘mir) bog‘liq.
Metallurgiya sanoati 2025-yilda po‘lat va temir rudasi narxlarining o‘zgaruvchanligiga duch keldi. Armatura va list prokat narxlari Xitoyda talabning pasayishi va jahon bozorida ortiqcha taklif tufayli o‘zgarib turdi.
So‘mning mustahkamlanishi (dollar kursi 12 817 so‘mdan 12 053 so‘mga tushdi) eksportchilar va dollar majburiyatlari bo‘lgan kompaniyalar uchun valyuta yo‘qotishlarini keltirib chiqardi. “O‘zmetkombinat” katta miqdorda valyuta kreditlariga ega, bu kurs farqlaridan zararlarning o‘sishini tushuntiradi.
III chorakda tiklanish metall mahsulotlariga ichki talabning o‘sishi (qurilish sur’ati, qurilishni kreditlashning +33 foizga o‘sishi) va mavsumiy omil (yoz-kuz oylarida qurilish ishlarining eng yuqori cho‘qqisi) bilan bog‘liq bo‘lishi mumkin.
