Nega bu muhim
Choraklik foydaning 21,2 foizga pasayishi va ROEning 76 foizdan 65 foizga tushishi yil boshidagi o‘ta yuqori ko‘rsatkichlardan keyin birja o‘sishining sekinlashganini ko‘rsatadi. P/E ning 4,36 dan 5,21 gacha o‘sishi bozor birjani foydaga nisbatan qimmatroq baholay boshlaganini anglatadi, bu esa kelajakdagi o‘sish kutilmalarini yoki joriy daromadlilikning pasayishini ko‘rsatishi mumkin.
Nima bo‘ldi
- 9 oylik sof foyda – 254,1 mlrd (+11,8%);
- III chorakdagi foyda – 67,3 mlrd (II chorakka nisbatan – 21,2%);
- ROE 76% dan 65% gacha kamaydi;
- P/E 4,36 dan 5,21 gacha oshdi;
- Choraklik dinamika: I chorak – 100,3 mlrd, II chorak – 85,4 mlrd, III chorak – 67,3 mlrd.
Moliyaviy ko‘rsatkichlar
Foyda:
- 2025-yilning 9 oyida: 254,1 mlrd (+11,8%);
- I chorak: 100,3 mlrd;
- II chorak: 85,4 mlrd (I chorakka nisbatan -14,9%);
- III chorak: 67,3 mlrd (II chorakka nisbatan – 21,2%).
Multiplikatorlar:
- ROE: 76% dan 65% gacha (-11 f.p.);
- P/E: 4,36 dan 5,21 gacha (+19,5%) oshdi.
Choraklar bo‘yicha dinamika
Birja foydasi ketma-ket pasayishni ko‘rsatmoqda:
- I chorak: 100,3 mlrd (pik);
- II chorak: 85,4 mlrd (-14,9%);
- III chorak: 67,3 mlrd (-21,2%).
9 oylik o‘rtacha choraklik foyda — 84,7 mlrd so‘m. III chorak o‘rtacha ko‘rsatkichdan 20,5% past bo‘ldi.
Multiplikatorlar tahlili
ROE (kapital rentabelligi):
76 foizdan 65 foizgacha pasayish birja o‘z kapitalining har bir so‘miga kamroq foyda keltira boshlaganini anglatadi. Biroq, hatto 65% ham juda yuqori ko‘rsatkichdir (jahon birjalari uchun o‘rtacha ROE 15-25%).
P/E (foyda narxi):
4,36 dan 5,21 gacha o‘sish bozor birjani foydasiga nisbatan qimmatroq baholay boshlaganini anglatadi. Bunga quyidagilar sabab bo‘lishi mumkin:
- Foydaning kelajakdagi o‘sishini kutish;
- Joriy foydaning kamayishi bilan (P/E maxraji kamayadi, multiplikator o‘sadi);
- Investorlarning birjaga ishonchi ortib bormoqda.
P/E 5,21 — jahon mezonlari bo‘yicha juda past multiplikator (birjalar uchun o‘rtacha P/E — 15-20). Bu birjaning past baholanishi yoki o‘sish kutilmalarining pastligidan dalolat beradi.
Talqin
O‘sishning sekinlashuvi: choraklik foydaning I chorakdagi 100,3 mlrd. so‘mdan III chorakda 67,3 mlrd. so‘mgacha (-33%) pasayishi yil boshidagi o‘ta yuqori ko‘rsatkichlardan so‘ng o‘sishning sekinlashganini ko‘rsatadi. Ehtimoliy sabablar:
- Savdo faolligining mavsumiy pasayishi (yozgi davr);
- Bozor o‘zgaruvchanligini pasaytirish (savdo operatsiyalaridan kamroq);
- Yil boshida yirik bitimlar yoki IPOni yakunlash.
Muvozanatli o‘sish: choraklik foydaning pasayishi bilan 9 oy davomida foydaning 11,8 foizga o‘sishi anomal kuchli I chorakdan keyin barqarorroq o‘sishga o‘tishni ko‘rsatadi.
Yuqori rentabellik: ROE 65% — bu birjaning biznes modeli samaradorligini ko‘rsatuvchi juda yuqori ko‘rsatkichdir. 76 foizdan pasayishni hisobga olgan holda ham, bu moliya sektoridagi eng yaxshi ko‘rsatkichlardan biridir.
Past baholanganlik: P/E 5,21 — birjaning past baholanganligini ko‘rsatuvchi past multiplikator. Investorlar har bir aksiya uchun atigi 5,21 yillik foyda to‘laydilar, bu esa jozibador bahodir.
Mohiyat
“O‘zRTXB” AJ — O‘zbekiston Respublikasi fond birjasi, O‘zbekistondagi aksiyalar, obligatsiyalar va boshqa qimmatli qog‘ozlarning asosiy savdo maydonchasi.
Birja biznesi savdo hajmi, bitimlar soni va bozorning o‘zgaruvchanligiga bog‘liq. Yil boshida yangi aksiyalarni joylashtirish (IPO), dividendlarni to‘lash va portfellarni qayta muvozanatlash tufayli faollik odatda yuqori bo‘ladi.
III chorakda foydaning pasayishi yozgi mavsum bilan bog‘liq bo‘lishi mumkin, bunda investorlarning ta’tillari va past o‘zgaruvchanlik tufayli savdo faolligi pasayadi.
Yil boshida 76 foizlik rentabellik ko‘rsatkichi g‘ayritabiiy darajada yuqori bo‘lgan, bu yirik bitimlar yoki IPO tufayli bo‘lishi mumkin. 65% gacha pasayish — bu sanoat mezonlari bo‘yicha juda yuqori bo‘lsa-da, normal darajaga qaytishdir.
P/E 5,21 — past multiplikator bo‘lib, birjaning past baholanishi yoki investorlarning kelajakdagi o‘sishga shubha bilan qarashini ko‘rsatadi. Taqqoslash uchun: P/E Moskva birjasi — 5-7, Nasdaq — 20-25.
Istiqbollar: agar birja listinglar soni, IPO va savdolar hajmining o‘sishini davom ettirsa, foyda IV chorakda tiklanishi mumkin. Biroq, III chorakdagi sekinlashish yilning o‘ta tez boshlanishidan keyin o‘sish sur’atlarining mumkin bo‘lgan barqarorlashuvini ko‘rsatadi.
