Nega bu muhim
Borsakelmas Markaziy Osiyodagi eng yirik tuz konidir (zaxiralari milliard tonna). “Kungrad Salt Free Zone” Qoraqalpog‘istonni oziq-ovqat, kimyo, farmatsevtika sanoati uchun tuzni qayta ishlash xabiga aylantiradi. 200 million dollarlik investitsiyalar depressiv mintaqada 2000 dan ortiq ish o‘rinlarini yaratadi. “Nukus” EIZ maqomi — QQS, foyda solig‘i, bojxona to‘lovlaridan 5 yil muddatga ozod etiladi.
Nima bo‘ldi
- Borsakelmas tuzini qayta ishlash uchun Qo‘ng‘irot tumanidagi Kungrad Salt Free Zone;
- 2026-yil: $50+ mln investitsiyalar, 2030-yil: $200 mln;
- Birinchi bosqich — 50 gektar (2025-2026), 200 gektargacha kengaytirish;
- “Nukus” EIZning 5 yillik maqomi — soliq imtiyozlari.
Borsakelmas koni
- Manzil: Qo‘ng‘irot tumani, Qoraqalpog‘iston, Orol dengizi sohili.
- Zaxiralari: milliardlab tonna tuz — Markaziy Osiyodagi eng yiriklaridan biri.
- Turi: oziq-ovqat, kimyo, farmatsevtika sanoati uchun yaroqli osh tuzi (NaCl).
- Muammo: tuz qazib olinadi, lekin mamlakat ichida qayta ishlanmaydi — xomashyo sifatida Rossiya, Qozog‘iston, Xitoyga eksport qilinadi. Sanoat zonasi buni o‘zgartiradi.
Kungrad Salt Free Zone
- Ixtisoslashuvi: tuzni qayta ishlash — osh tuzi, kimyo sanoati uchun texnik tuz, soda, xlor, tibbiy preparatlar ishlab chiqarish.
- Maydoni: birinchi bosqichda 50 gektar (2025-2026), 200 gektargacha kengaytiriladi.
- Investitsiyalar: 2026-yilda 50+ million dollar, 2030-yilgacha 200 million dollar.
- Mahsulotlar: osh tuzi (yodlangan, dengiz), texnik tuz (yo‘llar uchun, ximprom), kaustik soda, xlor, tuz asosidagi tibbiyot preparatlari.
“Nukus” EIZ maqomi
Kungrad Salt Free Zone hududidagi tadbirkorlar 5 yil muddatga quyidagi imtiyozlar bilan “Nukus” EIZ ishtirokchisi maqomini oladi:
- Uskunalarni import qilishda QQSdan ozod qilish;
- Foyda solig‘idan ozod qilish (5 yil);
- bojxona to‘lovlaridan ozod qilish;
- xorijiy ishchilar uchun soddalashtirilgan viza;
- valyuta operatsiyalarining erkinligi.
Bosqichlar
- 2025-2026-yillar: birinchi bosqich — 50 gektar, infratuzilma (yo‘llar, elektr energiyasi, suv), tuzni qayta ishlash bo‘yicha birinchi zavodlar (50 million dollar).
- 2027-2030 yillar: 200 gektargacha kengaytirish, qo‘shimcha investorlarni jalb qilish, soda, xlor, tibbiy preparatlar ishlab chiqarish (150 mln dollar).
Potensial
- Ish o‘rinlari: 2030-yilga kelib 20-30% ishsizlik bilan depressiv mintaqada 2000+
- Eksport: qayta ishlangan tuz Rossiya, Qozog‘iston, Xitoy, Markaziy Osiyoga xomashyoga qaraganda qimmatroq narxlarda eksport qilinadi.
- Qo‘shilgan qiymat: 1 tonna xom tuz 20-30 dollar, qayta ishlangan osh tuzi — 100-150 dollar, texnik tuz — 50-80 dollar.
- Diversifikatsiya: Qoraqalpog‘iston qishloq xo‘jaligiga (paxta, sholi) bog‘liq. Sanoat zonasi sanoat klasterini tashkil etadi.
Mohiyat
- Orol fojiasi: Orol dengizining qurishi uning tubida milliardlab tonna tuzni ochib tashladi. Borsakelmas ham ana shu zaxiralarning bir qismidir. Tuzni qayta ishlash falokatni iqtisodiy imkoniyatga aylantiradi.
- Depressiv hudud: Qoraqalpog‘iston — O‘zbekistonning eng qashshoq hududi bo‘lib, 20-30 foiz ishsizlik, past daromad, qishloq xo‘jaligiga qaramlik mavjud. Sanoat zonasi 2000 dan ortiq ish o‘rinlarini yaratadi, daromadlarni oshiradi.
- “Nukus” EIZ: 2008-yildan buyon faoliyat yuritib kelmoqda, $500 mln dan ortiq investitsiya jalb qilingan, 5000 dan ortiq ish o‘rni yaratilgan. Kungrad Salt Free Zone – EIZning kengayishi.
- Xomashyoga qarshi qayta ishlash: hozirda tuz 20-30 dollar/tonna xomashyo sifatida eksport qilinmoqda. Qayta ishlash narxni 100-150 dollargacha oshiradi — bu qo‘shilgan qiymatdan 5 baravar ko‘p.
