Nega bu muhim
Markaziy Osiyoda sun’iy intellekt to‘g‘risidagi birinchi qonun — O‘zbekiston tartibga solish bo‘yicha mintaqadan oldinda. Shaxsiy ma’lumotlarni himoya qilish sun’iy intellekt orqali sizib chiqish va suiiste’mol qilishni istisno qiladi. Insonga zarar yetkazishni taqiqlash sun’iy intellektdan kuzatuv, kamsitish va manipulyatsiya qilish uchun foydalanishning oldini oladi.
Nima bo‘ldi
- Senat 1-noyabr kuni SI to‘g‘risidagi qonunni ma’qulladi;
- Iqtisodiyot, ta’lim, tibbiyot, qishloq xo‘jaligi, davlat boshqaruvida sun’iy intellektdan foydalanishni tartibga soladi;
- insonga, uning sog‘lig‘iga, hayotiga, huquqlariga zarar yetkazilishini taqiqlaydi;
- Shaxsiy ma’lumotlarni sizib chiqishdan himoya qilish;
- Vakolatli organ investitsiyalarni jalb qiladi, texnika bazasini yaratadi, kadrlar tayyorlaydi;
- O‘zbekiston sun’iy intellektga tayyorlik indeksi bo‘yicha Markaziy Osiyoda yetakchi (+17 punkt).
Qonunning asosiy qoidalari
- SI ta’rifi: qonun “sun’iy intellekt” tushunchasiga rasmiy ta’rif beradi — ma’lumotlarni tahlil qilish, o‘rganish, insonning bevosita ishtirokisiz qaror qabul qilishga qodir tizimlar.
- Zarar yetkazishni taqiqlash: sun’iy intellekt tizimlari inson, sog‘liq, hayot, erkinlik, sha’n, qadr-qimmat va boshqa huquqlarga zarar yetkazmasligi kerak. Sun’iy intellektdan kuzatish, kamsitish, manipulyatsiya qilish uchun foydalanish taqiqlanadi.
- Shaxsiy ma’lumotlarni himoya qilish: Sun’iy intellekt shaxsiy ma’lumotlarni media, internet orqali egasining roziligisiz tarqatmasligi kerak. Oqib chiqish, buzib kirish, suiiste’mol qilishdan himoya qilish.
- Foydalanish qoidalari: sun’iy intellektli axborot tizimlarini yaratishning umumiy me’yorlari — algoritmlarning shaffofligi, yechimlarning tushunarliligi, ishlab chiquvchilarning mas’uliyati.
Vakolatli organning funksiyalari
- Привлечение инвестиций: создание условий для инвестиций в ИИ — льготы, гранты, венчурные фонды.
- Texnik baza: davlat organlarining sun’iy intellektga ega ma’lumotlarini qayta ishlash uchun infratuzilmani shakllantirish — ma’lumotlar markazlari, superkompyuterlar, bulutli platformalar.
- Kadrlar tayyorlash: sun’iy intellekt bo‘yicha mutaxassislarni o‘qitish — oliy o‘quv yurtlari, kurslar, xorijda amaliyot o‘tash.
30+ tajriba loyihasi
- Davlat xizmatlari: sun’iy intellekt orqali avtomatlashtirish — arizalarni ko‘rib chiqish, ma’lumotnomalar berish, murojaatlarni tahlil qilish.
- Moliya: kredit skoringi, firibgarlikni aniqlash, xatarlarni bashorat qilish.
- Transport: aqlli svetoforlar, trafik tahlili, haydovchisiz avtomobillar.
- Tibbiyot: rasmlarni tahlil qilish orqali kasalliklarga tashxis qo‘yish, epidemiyalarni bashorat qilish.
- Qishloq xo‘jaligi: hosilni prognozlash, sug‘orishni optimallashtirish, o‘simlik kasalliklarini aniqlash.
Tayyorgarlik indeksidagi o‘sish
O‘zbekiston sun’iy intellektga tayyorlik xalqaro indeksidagi o‘rnini bir yil ichida 17 pog‘onaga yaxshilab, Markaziy Osiyoda yetakchiga aylandi. Indeks infratuzilma, kadrlar, huquqiy baza, investitsiyalarni baholaydi.
Senatorlarning xavotirlari
Senator Komila Karamova: yoshlarning sun’iy intellektga haddan tashqari bog‘lanib qolishi mustaqil fikrlashni susaytiradi. Talabalar tanqidiy tahlillarsiz kurs, nazorat ishlari uchun sun’iy intellektdan foydalanadilar.
Raqamli texnologiyalar vazirligining javobi: vazir o‘rinbosari Rustam Karimjonov — SI yordamchi sifatida, qarorlar uchun asos emas. Raqamli savodxonlikni oshirish, maktablarda sun’iy intellekt etikasini o‘rgatish ustuvor vazifa hisoblanadi.
Global SI bozori
2030-yilga kelib, jahon iqtisodiyotida sun’iy intellektning global hajmi 20 trillion dollardan oshishi mumkin. O‘zbekiston kadrlar, infratuzilma, huquqiy bazani rivojlantirish orqali ulushni qo‘lga kiritishga intilmoqda.
Mohiyat
- 2030-yilgacha bo‘lgan strategiya: SIni rivojlantirish uchun — investitsiyalar, infratuzilma, kadrlar, huquqiy baza tasdiqlandi.
- Mintaqadagi birinchi qonun: O‘zbekiston sun’iy intellektni tartibga solish bo‘yicha Qozog‘iston, Qirg‘iziston, Tojikiston, Turkmanistondan oldinda.
- Ma’lumotlarni himoya qilish juda muhim: sun’iy intellekt millionlab shaxsiy ma’lumotlarni tahlil qiladi. Ma’lumotlarning sizib chiqishi, suiiste’mol qilishlar kuzatuv, kamsitish va firibgarlikka olib kelishi mumkin.
- Sun’iy intellekt etikasi: maktab darsliklariga kiritilishi yoshlarga sun’iy intellektga tanqidiy yondashishni, uni qo‘ltiqtayoq emas, balki vosita sifatida ishlatishni o‘rgatadi.
