Nega bu muhim
Turkiyada 50-100 ming o‘zbekistonlik (rasmiy va noqonuniy) ishlaydi. Hozirda mehnat vizasi ish beruvchining taklifi, konsullik yig‘imlari, oylab kutishni talab qiladi. Elektron viza jarayonni bir necha kungacha soddalashtiradi, korrupsiyani kamaytiradi. Chiqmasdan ishlashga ruxsat berish noqonuniy ishlayotgan minglab o‘zbekistonliklarning turistik vizalar bilan bog‘liq muammosini hal qiladi. Bu migratsiyani qonuniylashtiradi, ishchilarning huquqlarini himoya qiladi.
Nima bo‘ldi
- 27-oktyabr kuni Anqara shahrida O‘zbekiston delegatsiyasi Turkiya IIV bilan uchrashdi;
- Vazir o‘rinbosari Mehmet Oqtosh: Turkiya o‘zbekistonliklar uchun elektron mehnat vizalarini ko‘rib chiqmoqda;
- Boshqa vizalarda bo‘lganlar uchun Turkiyadan chiqmasdan ishlash uchun ruxsat olish imkoniyati o‘rganilmoqda;
- Oqtosh mamlakatlar o‘rtasida, ayniqsa ichki ishlar sohasida yaqin aloqalar mavjudligini ta’kidladi.
Elektron mehnat vizasi
Bu nima: konsullikka bormasdan portal orqali onlayn rasmiylashtiriladigan viza. Ariza beruvchi hujjatlarni yuklab, bir necha kun ichida ruxsat oladi.
Afzalliklari:
- Tezlik: 1-3 oy o‘rniga 3-7 kun;
- Shaffoflik: korrupsiya, vositachilarga pora bermaslik;
- Qulaylik: konsulxonaga tashrif buyurmasdan (O‘zbekistonda Turkiyaning Toshkent va Samarqanddagi konsulxonalari).
Analoglar: Turkiya allaqachon ko‘plab mamlakatlar, jumladan, O‘zbekiston fuqarolariga elektron turistik vizalar bermoqda. Mehnatga kengaytirish — mantiqiy qadam.
Chiqmasdan ishlash uchun ruxsatnoma
- Muammo: ko‘plab o‘zbekistonliklar Turkiyaga turistik yoki mehmon vizasi bilan keladi, keyin ish topadi, lekin noqonuniy ishlaydi. Qonuniylashtirish uchun mamlakatdan chiqib ketish, mehnat vizasi uchun hujjatlarni topshirish, qaytish — qimmat va uzoq vaqt talab qiladi.
- Yechim: chet elga chiqmasdan ishlash uchun ruxsatnoma olish: o‘zbekistonlik Turkiyada ish topadi, hujjatlarni topshiradi, mamlakatni tark etmasdan ruxsatnoma oladi. Bu minglab migrantlarni qonuniylashtiradi.
- Analoglar: BAA, Saudiya Arabistonida ish beruvchi mavjud bo‘lsa, mamlakat ichida viza maqomini (turistik maqomdan ishchi maqomiga) o‘zgartirish mumkin.
Turkiyaga o‘zbek mehnat migratsiyasi
Soni: rasmiy ma’lumotlarga ko‘ra bir necha o‘n ming, norasmiy ma’lumotlarga ko‘ra esa 50-100 ming (qurilish, xizmat ko‘rsatish sohasi, mehmonxona-restoran-kafe biznesi, to‘qimachilik).
Muammolar:
- Mehnat vizasini olishning murakkabligi (ish beruvchining taklifi, Mehnat vazirligida ro‘yxatdan o‘tish talab etiladi);
- Noqonuniy mehnat (turistik vizalar bo‘yicha) — deportatsiya, ekspluatatsiya xavfi;
- Ijtimoiy himoyaning yo‘qligi (tibbiy sug‘urta, pensiya).
Turkiya pozitsiyasi
Vazir o‘rinbosari Mehmet Oqtosh: Ikki davlat rahbarlarining sa’y-harakatlari tufayli bugun O‘zbekiston va Turkiya o‘rtasida, ayniqsa, ichki ishlar sohasida yaqin aloqalar o‘rnatildi.
Turkiya qonuniy migratsiyadan manfaatdor:
- O‘zbekistonliklar — sifatli ishchi kuchi (ma’lumotli, intizomli);
- Qonuniylashtirish nazoratni, soliqqa tortishni soddalashtiradi;
- Siyosiy jihatdan: turkiy mamlakatlar bilan aloqalarni mustahkamlash (panturkizm).
Mohiyat
- O‘zbekistondan mehnat migratsiyasi: asosiy yo‘nalishlar — Rossiya (2-3 mln), Qozog‘iston (500 ming), Turkiya (50-100 ming), Janubiy Koreya (50 ming), BAA (20 ming).
- Turkiyadan pul o‘tkazmalari: rasmiy ravishda yiliga taxminan 200-300 million dollar, norasmiy ravishda — ko‘proq. Qonuniylashtirish banklar orqali o‘tkazmalarni ko‘paytiradi.
- Elektron vizalar — trend: ko‘plab mamlakatlar tartib-qoidalarni soddalashtirish va korrupsiyaga qarshi kurashish uchun elektron vizalarga o‘tmoqda. O‘zbekistonda ham 2018 yilda xorijliklar uchun elektron vizalar joriy etilgan.
- Qachon ishga tushishi noma’lum. Turkiya “ko‘rib chiqmoqda” va “o‘rganmoqda” — yechim oylar yoki yillar davom etishi mumkin.
