Xorijiy IT-gigantlar O‘zbekistonga 124,8 mlrd so‘m soliq to‘ladi

Nega bu muhim

IT-gigantlardan soliq yig‘imlarining 44 foizga o‘sishi raqamli iqtisodiyotning kengayishi va soliq ma’muriyatchiligi samaradorligini ko‘rsatadi. O‘zbekiston MDHda birinchilardan bo‘lib elektron xizmatlar uchun soliq (QQS 12%) joriy etdi, bu esa mahalliy kompaniyalar bilan adolatli raqobatni ta’minlaydi. Meta, Apple va Google kompaniyalarining ustunligi (yig‘imlarning 81 foizi) ularning o‘zbekistonlik foydalanuvchilar orasida mashhurligini aks ettiradi.

Nima bo‘ldi

• 73 ta xorijiy kompaniya 2025-yilning 9 oyida 124,8 mlrd so‘m ($10,4 mln) soliq to‘lagan;
• Yildan yilga 44% ga o‘sish;
• Soliqlarning 93 foizi top-10 kompaniyalarga to‘g‘ri keldi;
• Yetakchilar: Meta (35,2 mlrd), Apple (35,1 mlrd), Google (31,2 mlrd).

Soliqlar bo‘yichat top-10 kompaniya

1. Meta — 35,2 mlrd so‘m (jamiga nisbatan 28,2%);
2. Apple — 35,1 mlrd (28,1%);
3. Google — 31,2 mlrd (25%);
4. OpenAI — 4,7 mlrd (3,8%);
5. Booking.com — 2,9 mlrd (2,3%);
6. TikTok — 2,6 mlrd (2,1%);
7. Netflix — 1,3 mlrd (1%);
8. Acca — 1,1 mlrd (0,9%);
9. Zoom — 1,1 mlrd (0,9%);
10. Amazon — 1,1 mlrd (0,9%).

Top-3 (Meta, Apple, Google) barcha soliq yig‘imlarining 81 foizini — 124,8 mlrd so‘mdan 101,5 mlrd so‘mni ta’minladi.

Mohiyat

O‘zbekiston 2019-yilda xorijiy kompaniyalarning elektron xizmatlariga 12 foizlik QQS joriy qildi. Bunga quyidagilar kiradi: raqamli kontent (musiqa, video, kitoblar, o‘yinlar), obunalar (Netflix, Spotify, YouTube Premium), bulutli xizmatlar (Google Drive, iCloud), onlayn reklama (Facebook Ads, Google Ads), mobil ilovalar (App Store, Google Play).

44 foizlik o‘sish bir nechta omillar bilan bog‘liq:

• Raqamli iqtisodiyotning kengayishi: ko‘proq o‘zbekistonliklar obunalar, ilovalar va raqamli kontentni sotib olishmoqda;
• So‘mning mustahkamlanishi: foydalanuvchilar dollar ekvivalentida ko‘proq pul sarflaydi;
• Soliq ma’muriyatchiligini takomillashtirish: ko‘proq kompaniyalar soliq to‘lashni boshladi;
• Yangi xizmatlarning mashhurligi: OpenAI (ChatGPT Plus) 9 oy ichida 4,7 milliard so‘m yig‘di.

Meta (35,2 mlrd) Facebook va Instagramda reklama daromadlari bo‘yicha yetakchi hisoblanadi. O‘zbekiston biznesi tovar va xizmatlarni ilgari surish uchun ushbu platformalardan faol foydalanmoqda.

Apple (35,1 mlrd) — App Store (ilovalarni xarid qilish, obunalar, o‘yin ichidagi xaridlar) va xizmatlar (iCloud, Apple Music, Apple TV+) daromadlari. O‘zbekistonda iPhone’ning mashhurligi ortib bormoqda, bu esa foydalanuvchilar bazasini kengaytirmoqda.

Google (31,2 mlrd) — Google Ads (reklama), Google Play (ilovalar, o‘yinlar), YouTube Premium va bulutli xizmatlardan daromad.

OpenAI (4,7 mlrd) — nisbatan yangi xizmat uchun kutilmagan yuqori summa. Bu ChatGPT Plus’ning o‘zbekistonlik foydalanuvchilar (biznes, talabalar, mutaxassislar) orasida mashhurligini ko‘rsatadi.

Booking.com (2,9 mlrd) — mehmonxona va aviachiptalarni bron qilishdan olingan daromadlar. O‘zbekistonliklar, ayniqsa, MDH mamlakatlari, Turkiya, BAAga faol sayohat qilmoqda.

TikTok (2,6 mlrd) — reklama va platforma ichidagi xaridlardan olingan daromadlar. TikTok O‘zbekiston yoshlari orasida mashhur.

Qolgan 63 ta kompaniya (top-10 dan tashqari) atigi 7% soliq to‘lagan — 8,7 mlrd so‘m. Bu raqamli xizmatlar bozorining yuqori konsentratsiyasini ko‘rsatadi.

Adolatli raqobat: elektron xizmatlar uchun soliq xorijiy va mahalliy kompaniyalar uchun sharoitlarni tenglashtiradi. Usiz chet elliklar QQS to‘lamagani uchun raqobatdosh ustunlikka ega bo‘lardi.