Nega bu muhim
“O‘zaviatsiya”ning o‘zini o‘zi ta’minlashga o‘tishi sanoatning tijoratlashuvining kuchli belgisidir. Agentlik subsidiyalar olishdan emas, balki o‘z xizmatlaridan foyda ko‘rishi kerak. Yiliga 24 million yo‘lovchiga (hozirda taxminan 10-12 million) yetish uchun ayeroportlar sig‘imi ikki baravar ko‘payishi, aviaparkni kengaytirish va xalqaro yo‘nalishlarni kengaytirish talab etiladi. Bu raqobatni yaratadi va chiptalar narxini pasaytiradi.
Nima bo‘ldi
- Mirziyoyev fuqaro aviatsiyasi sohasidagi davlat siyosatini soddalashtirish to‘g‘risidagi farmonni imzoladi;
- 2030-yilga borib maqsad: mahalliy aviakompaniyalar parkida 180 ta samolyot;
- Yiliga 200 ming reys (ichki va xalqaro);
- Yiliga 24 million yo‘lovchi;
- 2026-yil yanvaridan boshlab “O‘zaviatsiya” byudjet subsidiyalarini yo‘qotadi;
- “O‘zaeronavigatsiya” foydasining 20 foizini agentlikning Taraqqiyot jamg‘armasiga o‘tkazish bekor qilindi.
2030-yilgacha bo‘lgan maqsadlar
- Flot: mahalliy aviakompaniyalar tomonidan boshqariladigan 180 ta samolyot;
- Parvozlar: yiliga 200 ming (ichki va xalqaro);
- Yo‘lovchilar: yiliga 24 million.
Taqqoslash uchun, O‘zbekiston aviakompaniyalari 2024-yilda taxminan 10-12 million yo‘lovchini tashigan. 24 millionga yetgan yo‘lovchilar soni besh yil ichida bu ko‘rsatkichni ikki baravar oshiradi.
“O‘zaviatsiya”ning o‘zini o‘zi ta’minlashi
2026-yil yanvar oyidan boshlab Fuqaro aviatsiyasi agentligi (O‘zaviatsiya)ni saqlash uchun davlat byudjetidan ajratmalar to‘xtatiladi. Agentlik o‘zini quyidagilar orqali moliyalashtirishi kerak:
- Aviakompaniyalardan olinadigan yig‘imlar va to‘lovlar (lisenziyalar, sertifikatlash, nazorat uchun);
- Aeroportlardan ijara to‘lovlari;
- Aeronavigatsiya va texnik xizmat ko‘rsatish.
“O‘zaeronavigatsiya”ning sof foydasining 20 foizini agentlikning Taraqqiyot jamg‘armasiga ajratish ham bekor qilinmoqda. Bu “O‘zaeronavigatsiya” barcha foydani o‘z rivojlanishi uchun saqlab qolishini anglatadi.
Mohiyat
O‘zbekiston aviatsiya sanoatini faol rivojlantirmoqda: yangi ayeroportlar qurilmoqda (Samarqand, Buxoro), eski ayeroportlar modernizatsiya qilinmoqda (Toshkent) va xalqaro aviakompaniyalar jalb qilinmoqda. Maqsad mamlakatni Markaziy Osiyo uchun aviatsiya markaziga aylantirishdir.
2030-yilga kelib 180 ta samolyotga erishish ulkan maqsaddir. Hozirda O‘zbekiston aviakompaniyalari taxminan 60-70 ta samolyotdan foydalanadi. Parkni uch baravar oshirish samolyot sotib olish yoki ijaraga olishga katta mablag‘ sarflashni talab qiladi. Asosiy ishtirokchilar Uzbekistan Airways, Qanot Sharq va Silk Avia hisoblanadi.
Yiliga 200 000 ta reys hozirgi 80 000-100 000 ta reysdan sezilarli darajada ko‘pdir. Bu xalqaro yo‘nalishlarni (Yevropa, Osiyo, Yaqin Sharq) kengaytirish va ichki reyslar chastotasini ko‘paytirishni talab qiladi.
Yiliga 24 million yo‘lovchi — bu hozirgi ko‘rsatkichdan ikki baravar ko‘p. Taqqoslash uchun, Qozog‘iston yiliga taxminan 30 million yo‘lovchini, Turkiya esa 200 million yo‘lovchini tashiydi. Yo‘lovchilar oqimining ko‘payishi ayeroportni modernizatsiya qilishni, xizmat ko‘rsatishni yaxshilashni va chiptalar narxini pasaytirishni talab qiladi.
«O‘zaviatsiya»ning o‘zini o‘zi ta’minlashi subsidiyalangan modeldan tijorat modeliga o‘tishni anglatadi. Bu rivojlangan mamlakatlarda keng tarqalgan amaliyot bo‘lib, bu yerda aviatsiya regulyatorlari byudjet manbalari emas, balki sanoat to‘lovlari hisobidan moliyalashtiriladi. Biroq, bu xavf tug‘diradi: agar daromadlar yetarli bo‘lmasa, nazorat sifati pasayishi mumkin.
«O‘zaeronavigatsiya»dan royaltilarning bekor qilinishi aeronavigatsiya markazining barcha foydasini uskunalarni modernizatsiya qilish va xodimlarni o‘qitish uchun saqlab qolishini anglatadi. Bu samaradorlikni oshiradi, ammo «O‘zaviatsiya»ni qo‘shimcha daromad manbaidan mahrum qiladi.
2026-yil yanvar oyida o‘zini o‘zi ta’minlashga o‘tish uchun atigi ikki oy qoldi. «O‘zaviatsiya» o‘z biznes modelini tezda qayta tuzishi va samolyotlarga texnik xizmat ko‘rsatish, nazorat qilish va tartibga solish xarajatlarini qoplash uchun daromad manbalarini topishi kerak bo‘ladi.
