Nega bu muhim
Bojxona ma’muriyatchiligi islohoti tashqi iqtisodiy faoliyat yuritish shartlari va biznes xarajatlariga bevosita ta’sir ko‘rsatadi. Jarayonlarni soddalashtirish, avtomatlashtirishni kengaytirish va xavf-xatarga yo‘naltirilgan nazoratga o‘tish rasmiylashtirish muddatlarini qisqartirish va kompaniyalarga ma’muriy yukni kamaytirish imkonini beradi. Shu bilan birga, mas’uliyat va nazoratga yondashuvlarning o‘zgarishi yanada bashorat qilinadigan tartibga solish muhitini shakllantiradi.
Nima bo‘ldi
- O‘zbekiston yetakchisi bojxona ma’muriyatchiligini soddalashtirish to‘g‘risida farmon chiqardi, unda nazorat funksiyalarini qayta taqsimlash, bojxona auditini kengaytirish va ruxsat beruvchi hujjatlarni rasmiylashtirish tartibiga o‘zgartirishlar kiritish nazarda tutilgan.
- Bojxona qonunchiligini buzganlik uchun javobgarlikni huquqbuzarliklarning xususiyati va ahamiyatiga qarab tabaqalashtirishni ta’minlash vazifasi qo‘yildi.
- Muvofiqlik sertifikatini rasmiylashtirishda Texnik jihatdan tartibga solish sohasidagi nazorat inspeksiyasi tomonidan hujjatlarni majburiy tekshirish bekor qilinadi.
- O‘zstandart davriy baholashni o‘tkazmasdan turib sertifikatlashtirish organlarini o‘z tizimidan uzib qo‘ya olmaydi, shuningdek sertifikat berishni rad etish to‘g‘risida qaror qabul qilmasdan turib sertifikatlashtirishni cheklay olmaydi.
Raqamlar va faktlar
- Alohida bojxona postlarida bojxona ko‘rigi chegarachilar tomonidan amalga oshiriladi.
- Bojxona auditi qamrovi 30 foizgacha kengaytirilmoqda.
- 2026-yil 1-iyuldan boshlab “maslahatchi-auditor” tamoyili joriy etiladi, bunda kompaniyalar aniqlangan kamchiliklarni oldindan xabardor qilgan holda mustaqil ravishda bartaraf etishlari mumkin bo‘ladi.
- Biznes barqarorligi reytingida kompaniyalar faoliyatini bojxona nazoratidan o‘tkazish natijalari hisobga olinadi.
- 2026-yil 1-iyundan boshlab tovarlarni erkin muomalaga chiqarish (import) bojxona rejimiga joylashtirishda karantin ruxsatnomasini majburiy olish bekor qilinadi.
- Agar ishlab chiqaruvchi FSSC 2000, IFS Food, BRCGS Global Standard for Food Safety yoki SQF Food Safety Code sertifikatlariga ega bo‘lsa, oziq-ovqat mahsulotlarini import qilishda sanitariya-epidemiologik ruxsatnoma talabi bekor qilinadi.
- Tashish va saqlash chog‘ida sanitariya-gigiyena normalariga rioya etilishi uchun javobgarlik import qiluvchi zimmasiga yuklatiladi.
- Bojxona qonunchiligini buzganlik uchun javobgarlikni huquqbuzarliklarning xususiyati va ahamiyatiga qarab tabaqalashtirishni ta’minlash vazifasi qo‘yildi.
- Moliyaviy jarimalar faqat yakka tartibdagi tadbirkorlar va yuridik shaxslarga nisbatan ma’muriy javobgarlikka tortilmasdan qo‘llaniladi.
Bundan tashqari
Tashqi savdo faoliyatida ruxsatnoma va sertifikatlarni rasmiylashtirishda quyidagi risk-tahlil tizimlarini ishga tushirish topshirildi:
- xavf darajasi past bo‘lgan tovarlar — hujjatlarni avtomatik rasmiylashtirish;
- o‘rtacha xavf darajasiga ega bo‘lgan tovarlar — hujjatli nazorat;
- yuqori xavf darajasiga ega bo‘lgan tovarlar — namunalar tekshirilgandan yoki laboratoriya sinovlaridan o‘tkazilgandan keyin rasmiylashtirish.
2028-yil 1-yanvardan boshlab bojxona sohasida to‘rt turdagi huquqbuzarliklar uchun moliyaviy jarimalar joriy etiladi:
- tovarlarning bojxona qiymatini pasaytirib ko‘rsatish;
- bojxona nazorati ostida turgan tovarlarni qonunga xilof ravishda tasarruf etish, yo‘qotish yoki yo‘q qilib yuborish;
- bojxona imtiyozlari bilan chiqarilgan tovarlar va transportdan boshqa maqsadlarda foydalanilganda;
- oldindan xabardor qilish tartibini buzish yoki majburiy axborotni taqdim etmaslik.
Mohiyat
- Bojxona tizimi ko‘proq xavf-xatarga yo‘naltirilgan va avtomatlashtirilgan nazorat modeliga o‘tmoqda.
- Biznes uchun bu o‘z-o‘zini nazorat qilishni kengaytirish va past xavf darajasida majburiy protseduralar sonini kamaytirishni anglatadi. Shu bilan birga, qoidabuzarliklar uchun javobgarlikning yanada rasmiylashtirilgan va moliyaviy jihatdan yo‘naltirilgan mexanizmi joriy etilmoqda.
- Rasmiylar asta-sekin yalpi nazoratni tanlanma tekshiruvlar, raqamli vositalar va post-audit bilan almashtirmoqda, shu bilan birga yuqori xavfli operatsiyalar ustidan kuchaytirilgan nazoratni saqlab qolmoqda.
