Nega bu muhim
Yuqori stavkalar mikroqarzlarning yuqori risklarini va aholining an’anaviy bank kreditlaridan foydalanish imkoniyatining cheklanganligini aks ettiradi. Shu bilan birga, soha jadal sur’atlar bilan o‘sib, millionlab fuqarolar uchun muhim moliyalashtirish manbaiga aylanmoqda.
Nima bo‘ldi
- 2025-yilning birinchi yarmida XMI va lombardlar tomonidan berilgan kreditlar hajmi 13,3 trillion so‘mni tashkil etdi (2024-yilga nisbatan +2,1 barobar).
- XMI ulushiga 12,0 trln so‘m (90%), lombardlar ulushiga 1,3 trln so‘m (10%) to‘g‘ri keldi.
- Asosiy qarz oluvchilar — jismoniy shaxslar (12,8 trln so‘m, 97 foiz), yuridik shaxslar — atigi 3 foiz.
2025-yil iyun oyida qarzlar bo‘yicha stavkalar:
- jismoniy shaxslar — 36% dan 109,5% gacha, o‘rtacha vaznlilar — 59,9%;
- yuridik shaxslar — 41 foizdan 60 foizgacha, o‘rtacha — 50,9 foiz.
Bozorda yillik 27-29% daromadli MFO (Agat Credit, Biznes Finans, Imkon Finans) obligatsiyalari muomalada bo‘ladi. Yuqori marjinallik MFOga kapitalni ishonch bilan jalb qilish va qarzlar bo‘yicha daromadlilik va qarz olish qiymati o‘rtasidagi spred hisobiga foyda olish imkonini beradi.
Nima deyildi
Mutaxassislarning ta’kidlashicha, bunday stavkalar rivojlanayotgan bozorlar uchun xosdir: ular mijozlarning zaif kredit tarixini va arzon fondlashtirish imkoniyatining yo‘qligini aks ettiradi.
Shu bilan birga, regulyator uchun sektorning o‘sishi va aholining “ortiqcha qarzdorligi” xatarlarini muvozanatlash muhimdir.
Mohiyat
O‘zbekistonda mikroqarzlar bozori ko‘p jihatdan raqamli platformalar tufayli jadal sur’atlar bilan rivojlanmoqda. 2024-yilda XMIlarning umumiy portfeli qariyb 6 trillion so‘mni tashkil etdi — bir yil ichida bozor amalda ikki baravarga oshdi. Kelgusi yillarda sohani konsolidatsiya qilish va tartibga solishni kuchaytirish mumkin: stavkalar bo‘yicha yangi limitlar va iste’molchilarni qarz yukidan himoya qilish muhokama qilinmoqda.
