Nima bo‘ldi
Markaziy bank tijorat banklariga kredit kartalari bo‘yicha qarzdorlikni so‘ndirishda xizmat ko‘rsatish va vositachilik haqini undirish bo‘yicha ko‘rsatma yubordi. Regulyator keng tarqalgan amaliyotni aniqladi: mobil ilovada hatto bitta xizmatni olish uchun mijoz “bosh oferta”ni — bankning barcha xizmatlari bo‘yicha shartlarni o‘z ichiga olgan o‘nlab sahifalardan iborat hujjatni qabul qilishi kerak.
Mijoz aslida o‘ziga kerak bo‘lmagan qo‘shimcha xizmatlarga rozi bo‘ladi. Bu bahs-munozaralarga sabab bo‘ladi: foydalanuvchilar uchinchi tomon xizmatlarini so‘ramaganliklarini, banklar esa taklif qabul qilinganini ta’kidlashadi. Markaziy bank, shuningdek, kartalar kechiktirilganda bloklanishi va qarzni to‘lash uchun mablag‘ o‘tkazganlik uchun komissiya undirilishini tanqid qildi.
Nega bu muhim
Muammo ommaviy segmentga ta’sir qiladi: bank mijozlarining aksariyati shartlarni o‘rganmasdan avtomatik ravishda rozilik beradi. “Ommaviy ofertalar”dan foydalanish xizmatlarning shaffofligiga putur yetkazadi va suiiste’molchiliklar, shu jumladan majburiy komissiyalar xavfini keltirib chiqaradi. Markaziy bankning e’tirozlari iste’molchilar bilan o‘zaro munosabatlarda yanada adolatli va halol amaliyot zarurligini ko‘rsatmoqda. Nazoratning kuchaytirilishi nizolarni kamaytiradi, bank tizimiga bo‘lgan ishonchni mustahkamlaydi va fuqarolarni moliyaviy xatarlardan himoya qiladi.
Raqamlar va faktlar
- “Ommaviy ofertalar” mijozga aynan nima kerak bo‘lishidan qat’i nazar, o‘nlab xizmatlar bo‘yicha shartlarni o‘z ichiga oladi.
- Markaziy bank uchta qonunning me’yorlarini eslatdi: Fuqarolik kodeksi, “Raqobat to‘g‘risida”gi qonun va “Banklar va bank faoliyati to‘g‘risida”gi qonun, ular xizmatlarni majburlashni va muzokaralar pozitsiyasini suiiste’mol qilishni taqiqlaydi.
- O‘zR FKning 787-moddasi mijozning hisobvarag‘idagi pul mablag‘larini tasarruf etishni qonunda nazarda tutilgan hollardan tashqari cheklashni taqiqlaydi.
- Regulyator qarzni to‘lashda noqonuniy komissiyalar qo‘llanilishi va kredit kartalari “alohida banklar” tomonidan bloklanishini qayd etdi.
Mohiyat
Mobil bank xizmatlari bozorida shaffof bo‘lmagan shartlar va xizmatlarning avtomatik ulanishi bo‘yicha shikoyatlar soni ortib bormoqda. Markaziy bank iste’molchilar huquqlarini buzishi va raqobat muhitini buzishi mumkin bo‘lgan amaliyotlar ustidan nazoratni kuchaytirmoqda. Avvalroq regulyator banklarni mijozni ortiqcha yuklaydigan va uning xabardor qilingan roziligini qiyinlashtiradigan murakkab shartnoma tuzilmalaridan foydalanish xavfi haqida ogohlantirgan edi.
