Nega bu muhim
Stavkalarning yuqoriligi biznes va aholining moliyalashtirishdan foydalanishini qiyinlashtiradi, investitsiya muhitiga ta’sir ko‘rsatadi. Stavkalarni shakllantiruvchi omillar kamaytirilmasa, iqtisodiyotning o‘sishi sekinlashishi mumkin.
Nima bo‘ldi
- Ishmetovning so‘zlariga ko‘ra, inflyatsiya va inflyatsion kutilmalar — asosiy omil, narxlar barqarorligisiz stavkalarning pasayishi bo‘lmaydi.
- Imtiyozli/direktiv kreditlarning katta ulushi (davlat dasturlari doirasida) bozorga stavkalarni erkin shakllantirishga to‘sqinlik qiladi.
- Depozitlarning yuqori daromadliligi: banklar mijozlarning mablag‘larini jalb qilish uchun bir-biri bilan raqobatlashadi, ayniqsa mikroqarz beruvchilar.
- Mikroqarzlar xatarli mahsulot bo‘lib, yuqori foizlarda kreditlanadi. Banklar ularga yo‘naltirilgan bo‘lsa, ular depozitlarni yuqori stavkalarda jalb qilishga majbur bo‘ladi — qolgan banklar ham xuddi shunday yo‘l tutadi.
- Markaziy bank kredit stavkalarini pasaytirishga ma’muriy tarzda majburlashni rejalashtirmayapti — bu bozor mexanizmlari orqali, inflyatsiyani pasaytirish va pulning ishonchliligini oshirish orqali amalga oshirilishi kerak.
Mohiyat
O‘zbekistonda direktiv yoki imtiyozli kreditlash ilgari kredit portfelining katta qismini tashkil etgan; ba’zi hisob-kitoblarga ko‘ra, 2024-yil oxirigacha bank kreditlarining qariyb 30 foizi imtiyozli bo‘lgan. Markaziy bankning pul-kredit siyosati 2025-yilda bazaviy ssenariy bo‘yicha inflyatsiyani 6-7 foizgacha pasaytirishga qaratilgan. Yuqori depozitlar va aholi mablag‘lari uchun raqobatli kurash qimmat kreditlar bilan bog‘liq vaziyatni yanada og‘irlashtirmoqda.
