Nega bu muhim
1300 ta protsessual qoidabuzarlik, 637 ta ish qaytarilgan — qo‘l mehnati, yagona baholash tizimi yo‘qligi sababli tergov sifati past. Sun’iy intellekt tergovni tezlashtiradi, dalillarni tahlil qilishni avtomatlashtiradi va real vaqt rejimida qoidabuzarliklarni aniqlaydi. Prokuror nazoratini raqamlashtirish shaffoflikni, mansabdor shaxslarning nazoratini ta’minlaydi. Davlat xaridlarida 7,5 trln tejash raqamlashtirish salohiyatini ko‘rsatadi. Davlat organlarining 7 mingta noqonuniy hujjati, tadbirkorlar huquqlarining 12,5 mingta buzilishi masofadan turib nazorat qilishni talab etadi.
Nima bo‘ldi
- Mirziyoyev prokuror nazoratini raqamlashtirish, tergovga sun’iy intellektni joriy etish bo‘yicha topshiriqlar berdi;
- Yil boshidan: 1300 ta protsessual huquqbuzarlik, 637 ta ish sudlar tomonidan qaytarilgan;
- Hisobotlar bir hafta davomida qo‘lda, hujjatlar qog‘ozda tayyorlanadi;
- Davlat xaridlarini raqamlashtirish 7,5 trln.
- Davlat organlarining 7000 ta noqonuniy hujjati, tadbirkorlar huquqlarining 12,5 mingta buzilishi.
Tergov muammolari
- 1300 ta protsessual qoidabuzarlik: tergovchilar qaror qabul qilishda xatolarga yo‘l qo‘ymoqda — noqonuniy hibsga olish, sanksiyasiz tintuv, muddatlarni buzish.
- 637 ta ish qaytarilgan: sudlar tergovdagi kamchiliklar — dalillarning yo‘qligi, protsessual xatolar tufayli ishlarni qo‘shimcha tergovga qaytarmoqda.
- Qo‘lda hisobot berish: hisobotlarni tayyorlash bir haftagacha vaqt oladi, tergovchilar faoliyatini baholashning yagona tizimi mavjud emas.
- Qog‘oz hujjatlar: aksariyat materiallar qog‘ozda saqlanadi — sekin qidiruv, yo‘qolish xavfi, shaffoflikning yo‘qligi.
Prokuror nazoratini raqamlashtirish
- Jinoyatdan hukm chiqarishgacha: raqamli tizim butun jarayonni — xabar kelib tushishi, ish qo‘zg‘atish, tergov, sud, hukm ijrosini qamrab oladi.
- Avtomatlashtirish: mansabdor shaxslarning harakatlarini real vaqt rejimida monitoring qilish, protsessual muddatlarni avtomatik tekshirish, qoidabuzarliklarni aniqlash.
- Shaffoflik: prokurorlar, sudyalar, advokatlar foydalanishi mumkin bo‘lgan yagona tizimdagi barcha ma’lumotlar — soxtalashtirish, korrupsiyani istisno qiladi.
Tergovdagi SI
- Tergovni tezlashtirish: Sun’iy intellekt dalillarni (video, audio, hujjatlar) tahlil qiladi, dalillar o‘rtasidagi bog‘liqlikni aniqlaydi, jinoyat versiyasini taklif qiladi.
- Inson omilini kamaytirish: kundalik operatsiyalarni avtomatlashtirish (qo‘ng‘iroqlar, yozishmalar, moliyaviy operatsiyalarni tahlil qilish) tergovchilarni murakkab vazifalardan ozod qiladi.
- Javobgarlikni oshirish: tizim o‘zboshimchalik, noqonuniy usullarni istisno qilgan holda tergovchining barcha harakatlarini qayd etadi.
Kadrlar tayyorlash
Huquqni muhofaza qilish organlari uchun sun’iy intellekt, kiber va raqamli huquq bo‘yicha mutaxassislar tayyorlash — raqamli jinoyatlar (firibgarlik, xakerlik, kriptovalyutalar) ni tergov qilish topshirildi.
Raqamlashtirishdan tejash
- Davlat xaridlari: raqamlashtirish 2025-yilda 7,5 trillion so‘m ($625 million) tejaldi — shaffoflik, raqobat, korrupsiyaga yo‘l qo‘ymaslik.
- Davlat xizmatlari: aholi va biznes uchun 1000 ga yaqin turdagi xizmatlar davlat organlariga tashrif buyurmasdan masofadan turib (my.gov.uz, OneID) mavjud.
Davlat organlari muammolari
- 7000 noqonuniy hujjat: davlat idoralari qonunlarni buzuvchi qarorlar qabul qildi — noqonuniy bojlar, taqiqlar, talablar.
- 12,5 mingta tadbirkor huquqlari buzilishi: nazorat organlari (soliq, sanitariya-epidemiologiya, yong‘in xavfsizligi) biznesni noqonuniy tekshirmoqda, jarima solmoqda, pora talab qilmoqda.
- Yechim: qonunlar ijrosi ustidan masofaviy nazorat tizimi, davlat organlari qarorlarining qonuniyligini raqamli tekshirish.
Mohiyat
- Tergov sifatining pastligi: 637 ta ish sudlar tomonidan qaytarilgan (umumiy ishlarning taxminan 5 foizi) — tergovchilarning tayyorgarligi pastligi, nazorat yo‘qligi ko‘rsatkichi.
- Qog‘ozbozlik: 2025-yilda ishlarning aksariyati qog‘ozda saqlanadi — raqamli davrga mos kelmaydigan arxaizm.
- Tergovdagi sun’iy intellekt — global trend: AQSH, Yevropa Ittifoqi, Xitoy sun’iy intellektdan dalillarni tahlil qilish, jinoyatlarni bashorat qilish, jinoyatchilarni qidirish uchun foydalanmoqda. O‘zbekiston quvib yetmoqda.
- 7,5 trln tejash: davlat xaridlarini raqamlashtirish shaffoflik, avtomatlashtirish, raqobat orqali natijani ko‘rsatdi. Prokuratura organlarida ham xuddi shunday ta’sir kutilmoqda.
