Nega bu muhim
Yillik reyting shaffoflikni oshirish, kiberxavfsizlikni yaxshilash uchun banklarga bosim o‘tkazish uchun inqilobiy qadamdir. Voqealar, o‘g‘irlik summalarini e’lon qilish yomon himoyalangan banklar uchun obro‘ga putur yetkazadi — mijozlar raqobatchilarga o‘tib ketadi. 2025-yilda 46 ming kiberjinoyat (1,2 trillion zarar) — qat’iy choralar ko‘rishni talab qiladigan tizimli muammo. Shaffoflik banklarni himoyani (ikki bosqichli autentifikatsiya, biometriya, firibgarlikni aniqlash uchun sun’iy intellekt) joriy etishga undaydi.
Nima bo‘ldi
- IIV har yili kiberhujumlar eng ko‘p sodir bo‘lgan banklar ro‘yxatini e’lon qilib boradi;
- Maqsudjon Mirabdullayev (IIV Kiberxavfsizlik markazi) 3 noyabr kuni;
- Sodir bo‘lgan hodisalar, o‘g‘irlik summalari bo‘yicha statistika, tergov tafsilotlari;
- Dastlabki nashrlar — yil oxiri;
- Banklar hamkorlik bo‘yicha takliflar tayyorlamoqda.
Nima uchun e’lon qilish kerak
- Shaffoflik: ilgari sizib chiqishlar, o‘g‘irliklar e’lon qilinmagan. Endi ommaviy ma’lumotlar — mijozlar, investorlar, regulyatorlar qaysi banklar kiberxavfsizlikda zaif ekanligini ko‘radi.
- Mas’uliyat: banklar kiberjinoyatlarning oldini olish uchun qat’iy javobgar hisoblanadi. E’lon obro‘ga putur yetkazadi — mijozlar yomon himoyalangan banklarga murojaat qilmaydi.
- Takomillashtirish uchun rag‘bat: banklar himoyani (ikki omilli autentifikatsiya, biometriya, firibgarlikni aniqlash uchun sun’iy intellekt) faolroq joriy etadi, zaifliklarni bartaraf etadi va standartlarni oshiradi.
Nimalar joylanadi
- Banklar ro‘yxati: eng ko‘p kiberhujumlar sodir bo‘lgan.
- Hodisalar statistikasi: fishing, xakerlik hujumlari, firibgarlik, ma’lumotlar sizib chiqishi.
- O‘g‘irlik summasi: har bir bankda qancha o‘g‘irlangan.
- Tergov tafsilotlari: kiberjinoyatlarni sodir etish usullari, xavfsizlik tizimlarining zaifliklari.
Kiberjinoyatlar
- 2025-yil: 46 mingta hodisa (2020-yilga nisbatan 68 barobar o‘sish), 1,2 trln.
Turlar:
- Fishing — bank niqobi ostida qo‘ng‘iroq qilish, SMS-kodlarni aldash;
- Xakerlik hujumlari — parollarni aniqlab olish, OneID, bank ilovalarini buzish;
- Firibgarlik — jabrlanuvchining xabarisiz mikroqarzlar, kreditlar, muddatli to‘lovlarni rasmiylashtirish;
- Ma’lumotlar sizib chiqishi — mijozlarning shaxsiy ma’lumotlarini qora bozorda sotish.
Bank muammolari
- Zaif himoya: SMS-kodlar yagona autentifikatsiya bo‘lib, firibgarlar tomonidan osongina tutib olinadi.
- Biometriya mavjud emas: Face ID, operatsiyalarni tasdiqlash uchun barmoq izlari yo‘q.
- Tizimning zaif tomonlari: eski dasturiy ta’minot, yopilmagan bo‘shliqlar, xakerlar kirishi.
- Mijozlarning e’tiborsizligi: telefon orqali firibgarlarga SMS-kodlarni aytishadi.
Nufuz xavflari
Reytingni e’lon qilish yomon himoyalangan banklar uchun obro‘ga putur yetkazadi:
- Mijozlar yaxshiroq himoyalangan raqobatchilarga o‘tib ketadi;
- Investorlar investitsiyalardan voz kechadi;
- Regulyatorlar tekshiruvlarni, jarimalarni kuchaytiradi.
Banklarga bosim
- Rag‘batlantirish: banklar himoyani faolroq joriy etadi — ikki bosqichli autentifikatsiya (SMS + biometriya), firibgarlikni aniqlash uchun sun’iy intellekt, ma’lumotlarni shifrlash.
- Modernizatsiya: banklar xavfsizlik tizimlarini yangilash, zaifliklarni bartaraf etish uchun millionlab mablag‘ sarflaydi.
- IIV bilan hamkorlik: banklar ma’lumot almashish, hodisalarga javob berish bo‘yicha qo‘shma mashg‘ulotlar o‘tkazish bo‘yicha takliflar tayyorlamoqda.
Ilk postlar
- Yil oxiri: Ichki ishlar vazirligi 2025-yilda eng ko‘p kiberhujum sodir etgan banklarning birinchi reytingini e’lon qiladi.
- Taqqoslash: banklarda kiberxavfsizlik choralari samaradorligini taqqoslash, ishonchlilarini tanlash imkonini beradi.
Banklarning IIV bilan hamkorligi
- Ma’lumot almashish: banklar hamkorlikda tekshiruv o‘tkazish uchun kiberhujumlar haqidagi ma’lumotlarni IIV bilan baham ko‘radi.
- Qo‘shma mashqlar: javob berishni mashq qilish uchun kiberhujumlarni simulyatsiya qilish.
- Takliflar: banklar kiberxavfsizlikni yaxshilash bo‘yicha takliflar tayyorlamoqda.
Mohiyat
- 46 ming kiberjinoyat: 2020-yildan buyon 68 baravar o‘sish, 1,2 trillion zarar — qat’iy choralar ko‘rishni talab qiladigan tizimli muammo.
- Zaif himoya: SMS-kodlar osongina tutib olinadi, biometriya yo‘q, eski dasturiy ta’minot.
- Firibgarlik avj olmoqda: Uzum Nasiya, Click, Payme — fishing, SMS-kodlarni aldash qurbonlari.
- Shaffoflik — inqilob: ilgari sizib chiqishlar yashirilardi, endi ommaviy ma’lumotlar — banklarga bosim, mijozlarni himoya qilish.
- Obro‘ xavflari: yomon himoyalangan banklar mijozlari, investorlarini yo‘qotadi, jarimaga tortiladi.
